wakacje na Krecie

Nie boję się niczego. Jestem wolny. Ponieważ nie możemy zmienić rzeczywistości, zmieńmy oczy, które widzą rzeczywistość - pisał Nikos Kazandzakis. Warto go czytać, bo Kreta to nie tylko 

plaża Stavros: Qinn i ja 

różowe plaże
turkusowe morze
strzeliste góry

maleńkie kapliczki

bogate cerkwie

złote ikony

wojenne pomniki

Callas i Onasis

Kapliczki ustawiają, aby oznaczyć miejsce czyjejś tragicznej śmierci lub z wdzięczności za uzdrowienie, lub po prostu z potrzeby świętości. Rajmund i ja byliśmy w przydrożnej cerkwi oraz w Arkadii, gdzie w klasztorze chronili się mieszkańcy wyspy przed okupantem. Jest to miejsce, o którym w przewodniku napisano, że zacierają się tu granice między religią a patriotyzmem i stanowi  międzynarodowy  symbol wolności. W 1866 roku armia turecka licząca około 15 tysięcy żołnierzy zaatakowała klasztor, w którym ukrywało się 700 kobiet i dzieci oraz kilkuset powstańców. Turcy strzelili z bombardy i rozbili mur, zabili nawet drzewo. Jest tam teraz pień, jak dłoń wzniesiona do nieba, ze strzałką wskazującą na odłamek kuli. Grecy zebrali się w piwnicy, którą wysadzili i zginęli wraz z atakującymi ich Turkami. Dzisiaj można wejść do pozbawionej dachu krypty, w której rozegrała się tragedia.  O tym wydarzeniu rozpisywala ówczesna prasa w Europie.

W klasztorze liczne obrazy przedstawiające dwójkę świętych, to mało popularni u nas Konstanty i Helena. Święty Konstanty, cesarz rzymski, jest znany przede wszystkim z wprowadzenia Edyktu Mediolańskiego, który zagwarantował wolność wyznania i zakończył prześladowania chrześcijan. Jego życie i panowanie były pełne decyzji, które miały na celu promowanie pokoju, sprawiedliwości oraz chrześcijaństwa.

Matka jego, święta Helena odnalazła krzyż  na którym zginął Jezus. W prawosławiu  są (chyba) najważniejszymi świętymi, równymi apostołom. Dwugłowy orzeł, który mnie kojarzy się z godłem Albanii, jest godłem patriarchy Konstantynopola, któremu podlega Kreta. Na sakralnych budynkach i na cmentarzach widać wszędzie krzyże z jednym poprzecznym ramieniem. Tym różnią się od patriarchatu moskiewskiego, w którym krzyże mają też dodatkową poprzeczną belkę, tak jak i w polskiej prawosławnej autokefalii.  Pod panowaniem Wenecjan (1204–1645), a potem Turków wiele kościołów miało łacińską formę architektoniczną, bo były to albo kościoły katolickie, przerobione później na prawosławne, albo nowe cerkwie, budowane w stylu zachodnim, bo taki styl był bardziej „neutralny” dla okupantów.

🔷️

- Tylko nie do Grecji! - Powiedział mi wiele lat temu kolega po powrocie z urlopu, który spędził na kempingu, leżąc w cieniu samochodu, przykryty gazetą, chowając się przed upałem. 

- Tylko nie do Grecji! - Powiedziała mi wiele lat temu koleżanka, po powrocie z urlopu, na którym jak opowiadała, omal nie umarła z gorąca idąc przez Wąwóz Samaria. I przez wiele lat bałam się tego greckiego upału. Pochmurny koniec kwietnia i 17°C to doskonały czas na zwiedzanie. Wybraliśmy wąwóz krótszy, podobno bardziej wąski, bardziej stromy i bardziej malowniczy. Wąwóz jak wąwóz. Ale droga, żeby do niego dojechać była najwęższa i najbardziej kręta ze wszystkich, jakie do tej pory widziałam. My zeszliśmy tylko wąwozem w dół. Widziałam jednak ludzi młodszych ze 30 lat, którzy zeszli w dół a potem wracali na górę. Pytam: dlaczego? A oni na to: for fun!

Λευκά Όρη - Białe Góry z najwyższym szczytem  Pachnes 2453 m n.p.m., przejechaliśmy małym samochodzikiem - dla mnie to była wystarczająco ekscytującą zabawa, nagrodzona musaką i raku (taki bimber) w przydrożnej tawernie.

🔷️

Richard sprzedaje bilety na rowery wodne pływające po górskim jeziorze, sławnym z żółwi. Ceramiczne żółwie sprzedawane są na straganach przybrzeżnych. Wiatr wieje, spycha nas w chaszcze, ale dzielnie pedałujemy i wypatrujemy. Są! Rajmund wypatrzył dwa na kamieniu wśród chaszczy. Wracamy. Rajmund opowiada Richardowi.

- Oh! Szczęściarze z was! Mało kto widział żółwia w jeziorze - wyjaśnia Richard. - Teraz macie tu zniżki do knajpki obok. 

Idziemy. W rzeczce wpływającej pod knajpką do jeziora - kolonia żółwi… Pytamy o Antychrysta, bo tak nam się zapamiętała nazwa polecanej potrawy. Kelnerka mówi podobnie brzmiące słowo i wyjaśnia, że jeszcze nie rozpalili ognia w urządzeniu do robienia tych 3 rodzajów mięs, dopiero jutro zaczynają sezon.

- To gyros? - pytam.

- Skądże! To zupełnie co innego. Musicie przyjść jutro spróbować.

Dziś lokalne wino i cadzyki. Jemy i jedziemy do antycznej wioski, która ma 1000 letnie drzewo i antyczne ruiny... Rajmund nawet nie wychodzi z samochodu. Ja znajduję liczne stare drzewa oliwne, stary cmentarz z widokiem na morze i zagrodę baranów, przyglądających mi się ze zdumieniem. Na plaży chłopaki latawcami unoszą się na falach. W kostiumach chroniących przed grzywami fal. Oraz jeden odważny w spodenkach.

Następnie odwiedzamy port - prawie Wenecja, a przynajmniej ulice takie wąskie. Stare Miasto zastawione restauracjnymi stolikami, straganami i stojakami z bibelotami. Oglądamy obrazek zrobiony z słojów drewna i jakiegoś szklistego materiału. Mówię, że Piotruś nam może taki obrazek zrobić, a za plecami słyszę piękną polszczyznę:

- To z drzewa oliwnego i żywicy ...

Dziewczyna opowiada o technologii, a mnie bardziej ciekawi, czy to jej sklepik. Nie, tylko sprzedaje. Wcześniej spotkaliśmy Wiktorię z Ukrainy. Od trzech lat pracuje na Krecie jako instruktorka fitness. W lecie. W zimie nadmorskie miasteczka zapadają w letarg bez turystów.

🔷️

Konstantina, u której mieszkamy wypisała na kartce A4 listę interesujących miejsc w okolicy. Takich dla turystów i dla tutejszych. Słynna różowa plaża nie jest jeszcze zatłoczona, a małe zatoczki zupełnie puste. Restauracje wśród oliwnych gajów w poniedziałek przed sezonem nieczynne, ale w Sirili miły pan mówi, że zrobi coś dla głodnych. Pierwszy raz jadłam awokado z miodem! Przepyszne! I ciasto ze szpinakiem i kawałek wieprzowiny. Świetne miejsce Rajmund znalazł dla nas: cichutko i czyściutko, Alexia robi pyszne śniadania z produktów z okolicy. Uprawiają tu nie tylko oliwki i cytrusy, ale też awokado! I jakiś rodzaj pigwy o wyglądzie moreli i trochę podobnym smakiem.

Brzęczenie pszczół słychać na nabrzeżach i w wąwozach. Rośliny niewielkie, ale miododajne. Słychać też dzwonienie kozich stad. Drzewa oliwne kwitną, a pomarańcze toczą się po jezdni, spadając z drzew. Widać szklarnie, chyba z pomidorami. Na krętych, stromych drogach można zobaczyć traktory bez kabin, niskie, na szerokich kołach. 

Wszędzie ciągną się rury/szlauchy rozprowadzające wodę. Nie wiem, czy rolnictwo jest tu opłacalne i nie bardzo mam kogo o to zapytać. Wyczytałam, że uprawiają tu czystek, że wciąż istnieje tradycyjne rzemiosło - garnacarstwo, tkactwo, koronczarstwo... Nie znalazłam informacji, jak wytrzymuje chińską konkurencję.

Widać też panele fotowoltaiczne i drewniane słupy energetyczne. To dziwne, bo nigdzie nie widać wysokich, prostych drzew. To mnie niepokoi, bo przecież Grek Zorba na plaży Stawros miał mnóstwo takich pni w ostatniej scenie filmu. . .

🔷️

kliknij, zobacz moje zdjęcia

Odwagi! Zapisz w dzienniku

Jak opisać stany umysłu, o których potoczna wiedzą jest znikoma, albo zgoła żadna? Najłatwiej powiedzieć, że ich nie ma. Jak można bowiem wyjaśnić

The pen is mightier than the sword

ślepcowi - czym są barwy 

nomadowi - czym są lodowce

Eskimosowi - czym jest żar pustyni 

mieszczuchowi - uprawę durum

wieśniakowi - konstrukcję wieżowców

Słowa bywają źródłem nieporozumień, jeśli pod ich brzmienie podkłada się niedokładne, czy też niewłaściwe obrazy. Skoro tak łatwo wypaczyć sens w prostej skądinąd wiadomości, jak opisać, że myśl może w bezpośredni sposób ingerować w procesy zachodzące w komórkach ludzkiego ciała? A jeśli nie można tego dokładnie opisać, czy oznacza to, że taka ingerencja nie jest możliwa? Przecież większość ludzi wierzy, że myśl jest nie tylko „nienamacalna”, ale i niezniszczalna, że jest twórcza, potężna, ale to człowiek jest jej panem?
Ludzie nie myślą szczęśliwie. Od dzieciństwa wychowywani są w negacji. Psychologowie zbadali również i to. Okazało się małe dziecko średnio 274 razu dziennie słyszy słowo nie i 27 razy słyszy słowo tak. Rodzice „kodują” dzieci na różne sposoby. Kto z nas nie słyszał od matki: nie wychodź z mokrą głową, bo zachorujesz. Ile osób czuje się później w obowiązku zachorować z powodu wilgotnych włosów. Dzieci słyszą też często: jedz, bo dzieci w Afryce głodują! Albo: jedz, nic nie powinno się zmarnować. Potem, gdy są już dorosłe, nawet najedzone do pełna, czują przymus jedzenia. To może budzić tylko negatywne myśli. Później jest jeszcze gorzej. Media rzadko kiedy przynoszą dobre wiadomości, specjalizują się raczej w morderstwach, gwałtach i rozbojach.
Każdy jednak może wybrać nowe zasady, pomóc sobie optymistycznie patrzeć na świat.Gdy uczyłam dziennikarstwa - prosiłam o pisanie dziennika, co miało uczyć codziennej sumienności, spostrzegawczości i systematyczności. Okazało się, że pisanie daje liczne korzyści dla zdrowia psychicznego i rozwoju osobistego. Od zwiększania samoświadomości i redukcji stresu po wspieranie kreatywności. Pisanie jest dobrą praktyką samodoskonalenia. 
Wypróbuj 📗📘📙💪💥

courage.coach pomaga Ci budować odporność psychiczną i osiągać cele dzięki wspomaganemu przez sztuczną inteligencję prowadzeniu dziennika

Maroko na Wigilię

Jestem turystką - mogę wszystko. Dla miejscowych jestem zasobem niosącym pieniądze. Nie będę swojakiem nawet jeśli zawieszę na szyi YAZ – symbol Amazigh (Wolnego Człowieka), miano jakim określają się Berberowie. Yaz to jedna z liter alfabetu języka tifinagh, którym posługują się Berberowie. Oktagram oznacza 

początek, 

zmartwychwstanie,

obfitość, 

zbawienie,

podwójny krzyż

Gwiazdę Izydy 

Gwiazdę Betlejemską

dekor w meczecie

1

Przewodniki jako konieczny punkt zwiedzania Marakeszu wymieniają stare miasto i bazar oraz sugerują nocowanie w starych domach zamienionych na pensjonaty. Spacery wśród straganów i ulicznych jadłodajni nie są moją ulubioną rozrywką, targowanie też nie. Zwłaszcza, gdy aromat orientalnych przypraw miesza się z zapachem gazu z ulicznych kuchenek i wonią koni ciągnących dorożki. Ale cóż - wszystkiego trzeba zaznać, żeby cokolwiek poznać. Na początku podróży poznałam więc Fouzia, Berberyjkę której imię znaczy zwycięstwo i chętnie opowiadającej o marokańskiej sztuce zdobniczej, mimo że nie zamierzam kupić ani szafy, ani sofy, ani słonia. Poznałam też smak przesłodkiej “berberian whisky”. Muszę się tylko nauczyć nalewać do wąskiej szklaneczki, z uniesionego na pół metra wyżej imbryczka 

2

Śniadanie: jajecznica, kasza manna, która tu nazywają kuskus na osolonej wodzie, jogurt, sok wyciśnięty z pomarańczy, dżemy, miód, masło. I kawa, chociaż już tam się czają z miętową herbata z cukrem, a gdyby było mało, to więcej cukru czeka na stole. Chłodno - 14 stopni rano, więc jemy w pokoju wyłożonym czerwoną cegłą. Słabo oświetlonym, ale w tym kraju pełnym słońca, nie czują chyba potrzeby doświetlania elektycznoscìą. Nasza gospodyni opowiada i pyta. Ma na imię Ana, nie pytam nawet, czy jest z Berberów, oni tutaj są zawsze z wolnych ludzi. Na potrzeby turystów mówią o sobie Berberowie. Dobrze odżywieni idziemy zwiedzać. Najpierw średniowieczna szkoła: 134 pokoje w 13 dziedzińcach. Potem wielohektarowe plantacje wokół sadzawki, do której dawny władca wrzucał stare żony. Tak mówi legenda. W legendzie widać w oddali ośnieżone góry Atlasu. My widzieliśmy góry bez śniegu i nawet nie wiemy, czy drzewa pod którymi tutejsi mieli pikniki to oliwki, czy drzewa arganowe. Nie wiemy, jak się mieszka bogatym Francuzom w willach za wysokimi ogrodzeniami, jak wyglądają królewskie ogrody, jak naprawdę jedzą mieszkańcy Marakeszu.

Zadziwiają nas "palmy 5G" - umieszczone na słupach imitujących pnie palm anteny telefonii komórkowej, maskowane sztucznymi liśćmi palmowymi. Bardzo często zwieńczone bocianimi gniazdami. Bocianów w zabytkowej części Marakeszu mnóstwo, nie tylko na sztucznych palmach, ale i na dachach zabytków.  

3

Na śniadanie oprócz całego zestawu: jajecznica, kawa, sok, jogurt, dżemy, miód, masło ... zupa krem z fasoli... pożywne białko. Mieliśmy jechać na wycieczkę do "wioski Berberów", ale dzień w skansenie? No i nie mieliśmy perkalu i koralików do rozdawania ubogim tubylcom. Poza tym w górach Atlas pada śnieg, bardzo zimno! 8°C rano, w południe 18!

Dodatkowo mój "francuski kuzyn" radził zobaczyć, jak mieszkają za wysokimi płotami francuscy burżuje. Wybraliśmy się zatem do dawnej willi Saint Yves Laurenta. Willa jak willa, ale w kolorze indygo, czyli intensywnie niebieskim, jak stroje Tuaregów, czyli zamiejscowych Berberów. Kaktusy i sukulenty - podobne do moich doniczkowych, z tym, że tu były większe. Były też karpie i posadzki, którymi Rajmund ostatnio się pasjonuje. A potem kolejna przechadzka po bazarze el-Fna.

Jestem sprzedawcą. Sprzedaję różne rzeczy, więc rozumiem niechęć do dawania wizerunku turystom. Dlatego nie fotografuję straganow, tak jak nie robię zdjęć modlącym się. Widzę tu modlących się w zdumiewających miejscach, ale powstrzymuję przed uwiecznianiem ich pokłonów.

Mieszkamy obok wielkiego targu, ale sprzedawcy nie są dla mnie natrętni. Wystarczy, że unoszę dłoń jak w ich ochronnym znaku ręki i milkną. Chamsa, także ręka Fatimy lub ręka Miriam to symbol używany w krajach arabskich i w Izraelu, w amuletach mających chronić przed „złym okiem”. Co innego Rajmund. On się na nich gapi, więc podbiegają i gadają do niego, bezbłędnie rozpoznając język polski. 

4

Nie mogę pokazać najlepszego zdjęcia - z policjantką. Taksówką pojechaliśmy wynająć zamówiony samochód, ale nie tam, gdzie była wypożyczalnia. Policjanci zadzwonili do wypożyczalni, która przysłała po nas samochód. Poprosiłam o wspólną fotkę, podyskutowali i w końcu się zgodzili. Ale nie wolno mi tego zdjęcia pokazywać. Więc tylko droga z Marakeszu do Agadiru, drzewa arganowe i znaki na skałach. Napis nad plażą znaczy: Bóg, król, ojczyzna. Znaki przy drodze to YAZ symbol Berberów - wolni ludzie

5

Agadir - Lagzira: jakieś 200 km wolniutko. Czasem 20 km, rzadko 100. Przepisowo. Przy drodze ciągle patrole kogoś zatrzymywały. Krajobrazy zadziwiające. Po co na wyschniętych polach murki ułożone ze skalnych okruchów - nie wiem. Czemu znaczą kupkami pomalowanymi na biało kamieni jakieś ścieżki? Co to za rośliny na suchych zboczach?

Plażą piękna. Przy plaży spotykamy Polaków z Wrocławia. Kolacja tradycyjna - rybna. Herbata miętową z dodatkiem szałwii (?). Prezenty pełne aromatu. To była dobra Wigilia. Pod meczetem. W Boże Narodzenie idziemy do kościoła katolickiego.

6

Boże Narodzenie w katolickim kościele w Agadirze. Msza po francusku, ale "Ojcze nasz" po polsku, oprócz nas kilkanaście osób się modliło po polsku. Kolejne 500 km, powolutku z przystankami na kawę z ekspresów w samochodach.

Jest wiele pytań, na które ani przewodniki, ani Chat GePeT nie zna odpowiedzi. Dlaczego szkolne mundurki są białe? Jak zorganizowany jest dowóz uczniów? Skąd wodociągi ciągną wodę? Dlaczego drzewa arganowe są endemiczne i nie rosną na lepszej glebie? Czy prohibicja jest dobra? Jak sprzedawcy w monopolowych poznają, kto jest  turystą?

7

Ochłodziło się. Od Atlantyku idzie mżawka, fale płyną spokojnie. Przy drodze ekspresowej pasterze wypasają stada owiec. 

Casablanca rzeczywiście biała, zupełnie inaczej niż zbudowany z czerwonego budulca Marakesz. Główne ulice zakorkowane, ale Rajmund już opanował marokański styl jazdy - wpycha się między samochody, zgrabnie omija skutery, nie zwraca uwagi na pieszych. Mija patrole bez mandatów. Za co idziemy dziękować Bogu (i za podróż, i...)

Tymczasem katedra zdesakralizowana i zamieniona na dom kultury. Pozostaje meczet. Według przewodnika po Marakeszu - największy zaraz po Mekce i Medinie. I nowy - 25 letni. I z najwyższym minaretem.

Ponieważ jest zima ludzie chodzą opatuleni, nawet w kożuchy. Ja idę do toalety zdjąć rajstopy. Inne kobiety widząc mnie z ledwo wsuniętymi butami, pokazują jak usiąść przy niskim kranie i umyć stopy. Próbuję pokazać, że nie trzeba, ale rozumieją, że nie mam ręcznika - przynoszą papierowy. Mała dziewczynka chyba jest przerażona moimi gołymi nogami, bo przecież zimno.

A ja zapomniałam jak powiedzieć, że żaden problem - mashi mushkil/maszi muszkil 

8

Rabat, godzina 7.00 - budzą nas głosy muezinów. Mieszkamy w starej kamienicy zamienionej na pensjonat. W okolicznych uliczkach jest kilka meczetów. Z otwartych drzwi widać klęczących ludzi. Przy drzwiach buty i to wskazuje na dom modlitwy. Nasz riad, czyli pensjonat, jest o wiele więcej zdobiony. Dziedziniec cały wyłożony płytkami w geometryczne wzory, w pomieszczeniach sufity drewniane, rzeźbione i malowane w drobne wzory. Małe okienka z siatką i okiennicami z kolorowymi szybkami wychodzą na wąska ulice. Tu, inaczej niż w Marakeszu, samochody nie wjeżdżają za mur starego miasta. Nawet skuterów jeździ niedużo. Kotów na ulicach mnóstwo. Mnóstwo też sklepików i jadłodajni, niektóre jednostolikowe.

Pastilla - kula z ciasta jakby francuskiego z masą midowo-migdałową i kurczakiem zjedzona. Do zjedzenia została nam harira. Podobno można znaleźć tę zupę także poza ramadanem.

Trafiliśmy na ulicę pisarczyków - przy stołach siedzieli panowie z maszynami do pisania i laptopami. Przy nich siedziały panie i dyktowały listy.

Wieża Mahameda VI miała być otwarta pod koniec 2024, ale przy bramie był znak stop. Nie obejrzeliśmy Rabatu z tarasu najwyższego 250m budynku Afryki. 

Wjechaliśmy za mur pałacu królewskiego. Za okazaniem paszportu. Okazaliśmy. Spisali dane. Przeszliśmy ze 200 m, co zajęło nam do pół godziny. Zobaczyliśmy trawę, drzewa, i bramę z wartownikami. I tyle

Nie mam klaustrofobii. Ale nie lubię wąskich uliczek zastawionych straganami i przykrytych dachem. Gdzie trzeba uważać na ośle łajno, wyleniałe koty, wózki z towarem, motocykle, rowery

9 

Meknes, jak to mówią turyści: zrobione. Czyli komplet miast cesarskich. Pojechaliśmy gdzieś w góry szukać marabuta - grobowca świętej osoby, przy której jest jedyny w Maroku okrągły minaret. Przy takich marabutach pielgrzymi mogą otrzymać wiele błogosławieństw. Nie znaleźliśmy, co potwierdziło opinię, że nie wszystko jest na sprzedaż dla turystów. Dojechaliśmy do Volubilis. Szczęśliwie okazało się już zamknięte, więc tylko siedząc wygodnie z kawą, patrzyliśmy na zachód słońca nad rzymskimi ruinami. 

10

Wracamy do Marakeszu oglądając zazieleniejące się pola. To pewnie pszenica durum, którą służy do robienia kaszy kuskus, którą można kupić w Biedronce. I mąki wysokoglutenowej - semoliny idealnej na makarony i msemeny - smażone placuszki. Dzięki Wikipedii dowiaduję się jak to możliwe, że afrykańskim, pustynnym i górzystym Maroko mają bogatą uprawę zbóż, owoców, warzyw i winorośli. 

Kanat (arab. ‏قناة‎), kariz (pers. ‏كاريز‎), foggara – podziemna instalacja wodna używana do zaopatrywania siedzib ludzkich w wodę oraz nawadniania pól uprawnych na terenach suchych i pustynnych. Technologia ta powstała w starożytnej Persji i stamtąd rozprzestrzeniła się po świecie.
Fascynujące! *

zobacz moje zdjęcia

 

*
pisz terapeutyczny dziennik

o malowaniu i Sztucznej Inteligencji

Co jest sztuką w czasach, gdy mogę polecić programowi graficznemu, aby zrobił ilustrację: Kobieta w czerwonym kapeluszu, odchodząca w stronę zachodzącego słońca, ulicą po deszczu...

Helena Skomorowska – nauczycielka, dyrektorka szkoły 

Helena

Pięknie zinterpretowałaś ten obraz. Będę cię cytować. Powiedziałaś dokładnie to, co miałam na myśli malując. Szczegół techniczny jeszcze - kapelusz posłużył mi jako punkt zbieżności linii. Namalowałam go akrylem, choć od ponad 10 lat maluję farbami olejnymi.

Ewa

Czyli pisząc prompta dla Sztucznej Inteligencji powinnam dodać jeszcze to polecenie i kod na kolor czerwony #FF0000 oraz kody wszystkich innych kolorów. Obawiam się, że „mój” obrazek tak wyglądałby przy twoim, jak drukowany pejzaż z jeleniem przy „Sarnach w lesie” Gustava Courbeta. Jednak mój byłby darmowy, a twoje hobby jest kosztowne. Powiesz jak bardzo?

Helena

To prawda. Malowanie jest kosztowną pasją. Jak kupuję farby, pędzle itp., a potem widzę, że obraz „ręcznie malowany na płótnie” ktoś w Internecie wystawia za śmieszne pieniądze zastanawia mnie, jak to się opłaca. 1 tubka dobrej farby olejnej (firmy Van Gogh) kosztuje około 20 zł. Sukienka i kapelusz kobiety z mojego obrazu to mieszanka co najmniej 5 barw. Koszt warsztatów malarskich, na które chodzę od kilku miesięcy - 70 zł za 1,5 godziny itd. Nie o koszt tu jednak chodzi, a o przyjemność, którą daje mi tworzenie. Malowanie to radość, idealny sposób spędzania czasu, wciągające zajęcie. To przyjemność, szczególnie jeśli widzę na płótnie to, co chciałam tam umieścić albo odkrywam nowe kształty i kolory czy efekty, których nie przewidziałam. Zdarza mi się zauważyć mijający dzień dopiero, gdy znika światło. 

Biblioteka, zapraszając do oglądania wystawy napisała, że malowanie jest jedną z moich pasji. Rzeczywiście mam ich sporo. Książki, ogród i cały szereg różnych technik rękodzielniczych – maluję bombki bożonarodzeniowe, robię przeróżne inne ozdoby, np. z pasków papieru (quilling), dziergam gwiazdki, serwetki, obrusy, robię anioły z usztywnionego powertexem płótna i wiele innych drobiazgów. Nie będę wymieniać, bo jest tego sporo. Od 11 lat chodzę z kijkami z moją przyjaciółką. Chyba już wrosłyśmy w krajobraz, bo jak idę sama ludzie pytają gdzie koleżanka. Do tego uwielbiam góry i staram się każdego roku pochodzić po turystycznych szlakach. No i uczę języka polskiego. To również pasja, dlatego nie zrezygnowałam z lekcji po przyjęciu funkcji dyrektora. W klasie wszystko zależy ode mnie, w kierowaniu szkołą już niekoniecznie. 

Ewa

Zostawmy więc zajęcia dla przyjemności, porozmawiajmy o powinnościach profesjonalnych: co sądzisz o wykorzystaniu programów komputerowych, a zwłaszcza Sztucznej Inteligencji w edukacji, jako nauczyciel w randze dyrektora szkoły?

Helena

To trudne pytanie. Uważam, że nie mamy bezpośredniego wpływu na zmiany w otaczającym nas świecie, a przynajmniej na część z nich. Zgodnie z teorią pierwszą reakcją na zmianę jest opór. Świat wokół zmieni się jednak tak czy inaczej, z nami lub bez nas. Kiedy władze oświatowe wymyśliły, że warunkiem awansu zawodowego nauczycieli będzie znajomość technologii komputerowej i umiejętność stosowania jej w pracy z uczniem sądziłam, że jest to dla mnie próg nie do pokonania. Dziś nie wyobrażam sobie życia bez ICT. Podobnie jak wszyscy wokół zostawiłam na pastwę kurzu encyklopedie, leksykony i słowniki, a w razie potrzeby sięgam do Wikipedii i zasobów wiedzy w sieci. Pytasz, jakie jest moje zdanie jako nauczyciela i dyrektora szkoły – no cóż – to dla mnie nowe zjawisko, o którym na razie wiem niewiele, ale zakładam, że wkrótce dowiem się czy i jak wykorzystać AI w szkole.  

Ewa 

Każdy nowy filar cywilizacji budzi niepokój i określany jest jako zagrożenie. Luddyści, czyli angielscy robotnicy z przełomu XVIII i XIX w. niszczyli maszyny, jako główną przyczynę niskich płac i bezrobocia. Sztuczną Inteligencję trudno walnąć pałką, ale dzięki mediom społecznościowym można straszyć nią, jak szczepieniami. Boisz się?

Helena

Rzeczywiście zetknęłam się z niejednym pomysłem na horror z AI w roli głównej… Słyszałam nawet, że jej twórca przestrzega przed przejęciem świata przez maszyny. Nie wiem tylko który, bo przecież jeden „ojciec”, czyli angielski matematyk Alan Turing zmarł w 1954 roku, a inny - amerykański informatyk John McCarthy w 2011. Mówimy o inteligencji maszyn, która (jak zresztą dowodzi test Turinga) tak naprawdę nie jest niczym więcej niż inteligencja twórców (ludzi). Trafnie zestawiłaś ten współczesny strach z reakcją luddystów. To, że nie można jej „walnąć pałką” jeszcze podkręca lęk. No cóż – podobno boimy się nieznanego. Jaki stąd wniosek – poznajmy AI, a może przestaniemy się jej bać. Co do szczepionek to już dla mnie zagadka. Nie rozumiem ludzi ryzykujących życie w czasach, kiedy na większość chorób można się zaszczepić.

Ewa

Jakieś dwie dekady temu mówiło się, że kompetencjami niezbędnymi we współczesnym świecie są: korzystanie z programów komputerowych, znajomość języków obcych (angielskiego) oraz prawo jazdy. Jakie umiejętności teraz pomogą w dobrym życiu absolwentom podstawówek?

Helena

Powiedziałabym, że umiejętność współpracy. W końcu współczesna AI to efekt pracy zespołowej. Jako pracodawca bardzo cenię umiejętności społeczne ludzi, z którymi pracuję. A jako polonistka i miłośniczka literatury chciałabym, aby ceniona była erudycja. Obserwując dzieci i dorosłych widzę, że z tym jest coraz gorzej… Obsługa programów komputerowych to faktycznie prawie niezbędna umiejętność, ale już tak powszechna, że nikt o nią nie pyta, podobnie jak o to, czy potrafimy chodzić lub mówić. Powiem przekornie, że w dobrym życiu pomogą proste i konkretne umiejętności. Kształcimy magistrów, wysyłamy dzieci do liceów ogólnokształcących, a potem miesiącami szukamy szklarza, dekarza, hydraulika. Nie rozumiem dlaczego rodzice sądzą, że zmarnują dziecku życie, jeśli pozwolą mu zostać kucharzem czy fryzjerem. Potrzebujemy dobrych fachowców w bardzo wielu dziedzinach. Co to jest jednak dobre życie - oczywiście prócz tego, że temat do wielogodzinnej debaty? 

👤

Helena Skomorowska – nauczycielka, od 19 lat dyrektorka szkoły w Tomaszowicach. Absolwentka filologii polskiej na UMCS w Lublinie i wielu studiów podyplomowych (filologia polska, bibliotekarstwo, plastyka, zarządzanie w oświacie, oligofrenopedagogika). Pochodzi z Podkarpacia. Od skończenia studiów związała się z Jastkowem, w którym podjęła pierwszą pracę, a w roku 1989 zamieszkała. Pracowała w szkole podstawowej w Jastkowie, w latach 1990-2004 w LO w Jastkowie, od 2006 r. w szkole w Tomaszowicach. Równolegle była przez 6 lat konsultantem w Powiatowym Ośrodku Doskonalenia Nauczycieli, uczyła języka polskiego w zawodowej szkole rolniczej, koordynowała działania edukacyjne w projektach. Maluje od zawsze, ale pokazała swoje obrazy całkiem niedawno, publikując je na facebooku. Od 33 lat współredaguje „Gazetę Jastkowską”, jako sekretarz redakcji. 

Nad Niemnem

Tu mieszkają tacy ludzie jak my, więc następnym razem, przyjeżdżajcie od razu do nas – mówi na pożegnanie recepcjonistka w sanatorium, do którego chodziliśmy na basen z wodnymi masażami. Mieszkaliśmy w pensjonacie obok, z widokiem na Niemen. Niepotrzebnie uczyłam się litewskich zwrotów 

Gruto Parkas - socrealizm

Dzień dobry - labas rytas 

Dzień dobry (po południu) - laba diena 

Dobry wieczór - labas vakaras 

Dobranoc - labanakt 

Cześć - labas 

Tak - taip 

Nie - ne 

Proszę – prašau 

Lenkija – Polska 

 Najwyraźniej moja wymowa jest kiepska, odpowiadają albo po polsku, albo po angielsku, albo po rosyjsku. Zawsze z przyjaznym uśmiechem. Narciarstwo w lecie? Druskienniki zapraszają! Kołysanie na fali? Aquapark jest też! Nawet w naszym hotelowym basenie kilkanaście rodzajów wodnych masaży. W parkach romantyczne alejki. Jedzenie pyszne. W sobotę 12 października burmistrz zaprosił na zupę z okazji święta samorządu. Nie minęło 3 godziny, jak kapuśniak (z kartoflem podawanym osobno) został ze smakiem zjedzony. A było tego z hektolitr. 

13 października na Litwie wybieranych było 141 parlamentarzystów – 71 w okręgach jednomandatowych i 70 w okręgach wielomandatowych. W wyborach do litewskiego sejmu startowało łącznie 1740 polityków. Nie widzieliśmy banerów, plakatów, ani ulotek. Nic. Ani na płotach, ani słupach, ani ścianach. Dużo chodziliśmy po mieście, trochę wyjechaliśmy za Druskienniki - i nic. Widzieliśmy Žródło Miłości, mnóstwo pomników przy bulwarach nad Niemnem, kościół i cerkiew - o wyborach nic. A przecież jestem spostrzegawcza... 

Zwiezione z Litwy pomniki sowieckie i inne dzieła socrealizmu oglądamy niedaleko Druskiennik. Sfotografowałam niewielką część kilkudziesięcioletniego sowieckiego monumentalizmu. 17000 kroków zrobiliśmy, tylko dlatego, że nie oglądaliśmy ZOO usytuowanego na tym samym terenie, kolekcji kur ozdobnych i ominęliśmy plac zabaw. Niesamowite miejsce. Że też chciało się im wieźć z Wilna gigantyczne pomniczysko... A jednego Lenina ustawili w Druskiennikach na 8 lat przed upadkiem komuny. Nie wiem czemu trafiły tu ceramiczne świniarki i brodacz w tubitiejce, wiozący na osiołku synka do szkoły oraz rodzina czytającą książki przy stole... 

Czas biegnie tu inaczej, nasza 8.00 to litewska 9.00, od rana trzeba więc zajmować się balneologią, badaniem właściwości leczniczych wód podziemnych i borowin oraz zastosowaniem ich w lecznictwie. Próbowaliśmy druskiennickich wód. Jedna miała smak taki, jakby stała w zardzewiałej beczce, a leciała z pijalnianego kraniku. Elizę Orzeszkową interesował mezalians „Nad Niemnem”, ja oglądam, jak wygląda mała prohibicja w Litwie. Zero alkoholowych saszetek, bezalkoholowych szampanów dla dzieci, czy bezalkoholowych wódek dla młodzieży. Alkohole można kupić w godz. 10-20, a w niedziele do 15. Od 2014 r. wprowadzono wiele zakazów spożycia alkoholu. Najważniejszym z nich jest zakaz sprzedaży różnych surogatów, płynów do płukania ust, wód kolońskich, w których jest ponad 20 proc. alkoholu etylowego. W 2016 r. przyjęto zakaz sprzedaży alkoholu na stacjach paliwowych. Później wprowadzono wymogi dotyczące określenia wieku kupującego. Alkohol teraz mogą kupować osoby, które ukończyły 20. rok życia. Nie można pić w samochodach, w transporcie publicznym, na ulicach, stadionach i w parkach. 

Przyjechałam z miasta Unii Lubelskiej do miasta Unii Europejskiej, obowiązująca walutą jest euro, ale i tak płaci się kartą, więc nawet nie zauważa się, że ceny ciut wyższe. W jeden weekend nie ma nawet czasu, aby zastanawiać się nad polsko-litewską historią najnowszą.

fotografie z Druskiennik i okolic

Aromatyczna Albania

"Pisane w kotle” Jacka Gallanta prezentuje Bałkany jako miejsce politycznego wrzenia. Wprawdzie dotyczy lat 2013-2018, ale nawet po 6. latach budzi niepokój. Kiedy więc Rajmund oznajmił: jedziemy do Albanii, ekscytacji towarzyszył lekki lęk. Zniknął, gdy zobaczyłam jak wygląda

Albania, Tirana, bunkier - muzeum opresji  

Tirana
Elbasan
Berat
Dhermi
Vlora
Gijrokaster
plaże
góry

W 6 dni przejechaliśmy 750 km, na samochodzie nie było martwych owadów, ale milimetrowa warstwa pyłu z wszechobecnych placów budowy. Na drodze z  Vlory do Dhermi,   ostrymi zakrętami przez góry, spotkaliśmy młodego człowieka  z zepsutym samochodem. Była ciemna noc, a on stał nad otwartą maską samochodu, na wąskiej jezdni, nad przepaścią. Wciąż myślę, jak sobie poradził. Nie mogliśmy stanąć z nim, bo ani nie znamy się na silnikach, ani nie było tam miejsca. Zadzwonił po pomoc, ale ile czasu na nią czekał - nie wiem. Nie wiem jak praktycznie jeździ się po górskich drogach z zakrętami o 180° , a teoria nie przekłada mi się na jazdę. Zwłaszcza, gdy nieoczekiwanie kończy się asfalt.

Przy drogach dużo "kapliczek" ze zdjęciami na porcelanie, chyba znaczą miejsca, gdzie zginęli kierowcy. Jeżdżą szybko, a na górskich serpentynach można napotkać kozy, krowy, konie z przytroczonymi do boków bańkami chyba z mlekiem. W zabytkowych miastach, wzniesionych na zboczach gór, dla niewprawnego kierowcy może być trudne jeżdżenie po stromych, wąskich uliczkach, wybrukowanych wyślizganą kostką. Jednak wynagradza drogę 300letnia kamienica z nowoczesnymi udogodnieniami i śniadaniem na patio. Nie lubię sieciowych hoteli jednakowych na całym świecie. W małych pensjonatach właściciele chętnie opowiadają o sobie i swojej pracy. W Gijrokasterze, Erisa w Villa 70 opowiada o Albanii. Pokazuje albańskie pozdrowienie i znak rozpoznawczy - splecione kciukami dłonie i poruszające się palce, to godło Albanii - dwugłowy, czarny orzeł. Kibice-imigranci rozpoznają się tak na meczach, niezależnie kto gra i tak kibicują Albani. W samej Albanii piłka nożna i narodowa drużyna jest uwielbiana, chociaż zawsze przegrywa. Jednak z Polską wygrała…

Opowiada, że Hodża, wieloletni dyktator był tu rzeczywiście poważany, a ludzie wierzyli, że świat za granicami jest zły. Dopiero gdy zabrakło jedzenia i nie mieli czym karmić dzieci, zrobili rewolucję. A jednak nastolatki wychodzące ze szkoły w Gijrokastrze, nie wiedzą komu poświęcony jest pomnik, który mijają każdego dnia. Nieopodal jest informacja turystyczna, Rajmund pyta - dziewczyna dziwi się, ale szybko szuka w Internecie i odpowiada, że to upamiętnienie lokalnych męczenników. Tylko takie pomniki nie mają informacji po angielsku, zabytki - czasami tylko po angielsku, nawet bez albańskiego

Zapach młodych mężczyzn dominuje na plaży w Himare, słychać stukanie młotków i hurgot maszyn. Wróble skaczą po pustych leżakach. Krystaliczne fale obijają się o kamieniste plaże. Niebawem zacznie się tu sezon, wszyscy pracują, turystów w maju niewielu. Myślę, że gdyby Hodża (niech zapomniane będzie jego imię) nie szkolił mężczyzn do polowania na ludzi, których zamykał w więzieniach, a resztę wysyłał do budowania bunkrów - mógł był tu być turystyczny raj. Teraz te  bezsensowne bunkry widzimy wszędzie, a kraj jest w budowie - na nabrzeżu budowane są hotele, jezdnie rozpruwają budowniczowie kanalizacji, po wąskich drogach mkną betoniarki.

Ludzie mówią po angielsku i są bardzo uprzejmi. Wszędzie, gdzie byliśmy przyjmują karty bankowe i euro, także w muzeach, czyli przyjęli Europejską walutę bez państwowych debat. Sery różne, warzywa i owoce - to typowe ich jedzenie. Oliwa ma tu bardzo delikatny smak, bez żadnej goryczki. Miasta w maju słodko pachną kwitnącymi lipami i oleandrami wielkim na 3 metry! We wrześniu znów będzie miła temperatura i mało turystów.

Zobacz moje fotki z Albanii

Wielkanoc w Andaluzji

Podróże są jak uniwersytety bez ścian... Andaluzja reklamuje się jako region, w ktorym jest 360 dni słonecznych w roku, deszcz tylko w styczniu. W tym roku deszczowe dni wypadły na Semana Santa. Pochodzący z Malagi Banderas płakał, bo jego bractwo nie poszło w procesji pierwszy raz od dziesięcioleci. 

Dzięki Bogu za deszcz

przeszlłam trasę procesji 

uliczki starego miasta.

Od Liberacion del Penado 

pod Katedrą 

do ulicy Victorii 

Tylko dlatego, że padał deszcz i odwołane zostały procesje wszystkich bractw. Zaczekaliśmy pod katedrą i zamiast pół nocy siedzieć na naszych kosztownych miejscach dla miejscowych parafian, w Wielką Środę poszliśmy zaraz za orkiestrą i ołtarzem. Wydaje mi się, że powinno się używać słowa ołtarz - nie platforma. Wielki Czwartek spędziliśmy w parafialnym sektorze, wdychając zapach kadzidła. Oprócz zapachu chipsów, kanapek i napojów energetyzujących. Żadnego alkoholu. Wydaje mi się, bo nikt nie znał angielskiego lub nie chcieli rozmawiać z obcymi, że dla ludzi na siedzących na trybunach uczestnictwo w Semana Santa to obowiązek rodzinno-towarzyski. 

Od czasu do czasu procesja przystawała, wtedy policjanci sprawnie przepuszczali rzeki przechodniów na skrzyżowaniu. Czasami słychać było orkiestrę na końcu i na początku "naszej" ulicy, a nawet ulicy równoległej, gdzie ciągnęła się procesja. W Starbucksie na piętrze cały czas pracowali programiści, w lokalach było mnóstwo klientów. Dużo dzieci chodziło z malutkimi werblami lub w przebraniach wojskowych. Nie wiedziałam wcześniej, że ta procesja to także parada wojskowa, nie przypuszczałabym, że po rządach frankistowskich ludzie wciąż krzyczą "wiwat Legion". Chociaż w "moim" sektorze raczej słabo

Honorowym członkiem Hiszpańskiej Legii Cudzoziemskiej jest Antonio Banderas, który od kilku lat w każdy Wielki Czwartek, wraz z żoną bierze udział w ceremonii „Traslado del Cristo de la Buena Muerte", podczas której legioniści wynoszą ze swojego kościoła garnizonowego w Maladze na wyprostowanych dłoniach potężny krucyfiks, śpiewając hymn Legii „El Novio de la Muerte" (Oblubieniec śmierci). Wydarzenie znane jest jako procesja z Chrystusem Dobrej Śmierci. Figura została wykonana przez Pedro de Menę w XVII wieku. Przechowywano ją w kościele św. Dominika; procesje zawsze cieszyły się dużą popularnością, zwłaszcza od roku 1921, kiedy Chrystusa ogłoszono patronem hiszpańskich legionistów i dobrej śmierci. Rzeźba została zniszczona w 1931 roku podczas wojny domowej. Przetrwał jedynie jej niewielki fragment. Obecną kopię wykonano w 1941 roku.

W Wielki Piątek miała być "cicha procesja" - bez surm bojowych, bębnów i werbli, ale zaczął padać deszcz i wszyscy pospiesznie rozeszli się. Słońce wzeszło jednak po południu, a my weszliśmy na mauretańskie mury. Wracając usłyszeliśmy, że jednak procesja idzie, więc znów dołączyliśmy. Tym razem tuż za ołtarzem, nawet przed procesją. Przy okazji dowiedzieliśmy się, że można kupić wejście do sektorów dla parafian. Można też przyjechać, sprawdzić skąd wychodzą procesje, pójść tam i zobaczyć nazarenos - tych w kapturach - ołtarz i orkiestrę z bliska za darmo.  Można tam dostać święty obrazek, chociaż patrzyli na mnie z powątpiewaniem, bo chyba tylko dzieci wyciągają ręce po obrazki i wosk skapujący ze świec...

Na wielkanocnej mszy w katedrze na znak pokoju nie kłaniają się, nie podają sobie rąk, tylko obejmują i całują! Na 2 ekranach nad 2 ambonami nie ma słów pieśni, tylko transmisja celebrowanego nabożeństwa. I nie śpiewają o Żydach, co kamień wielki na grób wtoczyli, tylko gigantyczne organy grają a zakonnica śpiewa operowym głosem. Przepięknie. Poza tym - msza jak u nas. A gdy wychodzą z katedry znów obejmują się i całują i mówią pewnie tak, jak moja koleżanka Renata: Chrystus Zmartwychwstał! Prawdziwe Zmartwychwstał! Alleluja! Niech Zmartwychwstały Chrystus błogosławi, umacnia wiarę i miłość. 

Wielki Tydzień każdego dnia obfitował w opady. W Wielkanoc od rana w strumieniach deszczu obsługa sprzątała po procesjach. Niepracujący mogli objadać się wielkanocnym przysmakiem - chlebem z miodem odsmażonym na tłuszczu. Malaga jest też miastem Picassa. W jego muzeum brzęczenie jak w ulu - cała publiczność muzeum jest wyposażona w gadżet opowiadający, co artysta przeżył i co namalował lub wyrzeźbił. Dzięki temu nikt nie powie, że muzealnictwo upada, gdy zwiedzający gapią się w smartfony, siedząc pod dziełem sztuki. Zrobiliśmy też wycieczkę za miasto, bo komunikacja w Hiszpanii tania. Ronda słynna jest z malowniczego mostu, z wbudowanym weń więzieniem, z którego wyrzucono na śmierć 5000 ludzi w czasie wojny domowej. 

Deszcz uchronił nas przed refleksją architektoniczną. Posiedzieliśmy w pięknej willi św. Jana Bosco. W Frigilianie zdobyliśmy ruiny na szczycie, drepcąc po wąskich uliczkach i dziwiąc się cyklistom przy posiłku w polskiej restauracji. Przestaliśmy się natomiast dziwić sztuce Picasso. Na wielu ścianach oglądaliśmy azulejo ze scenami z historii miasta i kraju. Głównie były to sceny kaźni i ćwiartowania ludzi przy okazji (prawdopodobnie) przejmowania władzy. Byliśmy też w Nerja. Urocze miejsce. Polecam na weekend. Nie wiem, co można tam robić przez tydzień, a widać dużo biur nieruchomości ofertami mieszkań i domów w różnej cenie.

Zobacz moje zdjęcia:

Semana Santa Malaga 2024

Malaga w deszczu i słońcu 

Procesje sfilmowane